Dhurwaayo ayaa cuna maydadka dadka ku dhintay tuulooyinka, degmooyinka iyo magaalooyinka lagu garaacay duqeymaha cirka, halka rag da’ ah iyo haween da’ yar ay hubka qaateen – arrimahaas waa sheekooyinka naxdinta leh ee ka soo baxaya dagaalka ay ku dhinteen tobannaanka kun ee qof, haddii aanay boqollaal kun aheynba, kaas oo ka socda gobolka taariikhiga ah ee Tigray ee waddanka Itoobiya.

Gobolkan ayaa go’doomin ku jiray muddo 17 bil ah – mana jirin adeegyada sida bankiyada, taleefannada ama xitaa internet – warbaahin gudaha u gashayna ma jirin.

Magaalada Shire ayaa astaan u ah dhibaatada bani’aadannimo ee ka taagan gobolka Tigray, iyadoo mid ka mid ah howlwadeennada gargaarka uu sheegayo in ku dhawaad 600,000 oo qof oo rayid ah ay soo miciin-bideen magaaladaas iyo deegaannada ku xeeran kaddib markii ay isaga soo carareen deegaannada uu dagaalku halakeeyay.

“In ka badan 120,000 oo qof ayaa bannaanka ku soo dhacay, oo waxa ay seexdaan geedaha hoostooda iyo duurka,” ayuu qofkaas u sheegay BBC-da, isagoo codsaday in aynaan shaacin magaciisa maaddaama uu ka cabsi qabo in laga aargoosto.

Inta badan howlwadeennada gargaarka ayaa toddobaadkii hore isaga soo baxay magaalada Shire kaddib markii ciidamada Itoobiya ay si culus u duqeeyeen.

Kumannaan qof oo halkaas ku nool ayaa isaga cararaya Shire, xilli ay soo baxayso cabsi ah in lagu tacaddiyo – sida ka dhacday deegaannada kale ee ay gacan ku hayntooda la wareegeen ciidamada Itoobiya iyo kuwa Eritrea.

“Afar qof oo goobjoogeyaal ahaa ayaa soo tebiyay in tuulada Shimblina bishii Sebteembar lagu qabqabtay 46 qof, isla halkaasna lagu dilay. Tuulooyin kale ayaa laga helay maydad dhex yaalla xoolo iyana la dilay,” ayuu hadalkiisa ku daray qofkaas ka shaqeeya gargaarka.

“Dhurwaa baa cunay dhowr mayd, waxaana maydadkaas lagu garan karaa oo kaliya wixii ka soo haray dharkooda. Dadka goobjoogeyaasha ah ayaa sheegay in aanay helin waqti ay ku aasaan maydadka, dhurwaayaduna xilligan way dhammaysteenba,” ayuu ku daray.

Waxa uu sheegay in gabood-falladaas ay bannaanka soo dhigeen, in ay tahay in inta badan dadka ay waxyeelladu soo gaartay ay ka tirsan yihiin qowmiyadda yar ee Kunama, taas oo aanan qeyb ka ahayn colaadda.

“Labada dhinacba waxaa ka dhimanaya askar, markii ay tuulada yimaadaanna waxa ay xanaaqa kala dul dhacaan dadka deegaanka,” ayuu intaas ku daray qofkaai ka tirsan howlwadeennada gargaarka.

Ciidamada Tigray ayaa wajahaya eedo noocaas oo kale ah – oo ay ku jiraan kufsi, dil aan kala-sooc lahayn iyo boob – markii ay u ruqaansadeen gobollada Amxaarada iyo Canfarta, kahor inta aan dib loogu soo riixin gobolka Tigray. Gobolkan waxaa ku nool ku dhawaad toddobo milyan oo qof, waa tiro yar marka la fiiriyo dalkan ay ku nool yihiin dad ka badan 100 milyan.

Gobolkan ayaa mar ahaan jiray mid ay tagaan dalxiisayaal badan, iyadoo dadka halkaas u tamashlaha tegi jiray ay soo jiidan jirtay kaniisadaha buuraha laga sameeyay, goobaha barakaysan ee Muslimiinta iyo taariikhihii hore ee lagu qoray luuqadda Ge’ez.

Haatan gobolka Tigray waxaa uu saldhig u noqday dagaal culus, xilli ciidamada Itoobiya iyo kuwa Eritrea ay joogaan dhinac gobolkaas ka mid ah halka dhinaca kalena ay ku sugan yihiin ciidamada kooxda Tigray ee (TPLF), waxaana ay ku jiraan dagaal uu dhinac walba ku doonayo inuu ku hanto gacan ku haynta gobolkan muddo loo arkayay inuu muhiim u yahay awoodda Itoobiya – ama qeybta ka ahaa taariikhda Xabashada.

Labadii sano ee la soo dhaafay waxaa si joogta ah isu beddelayay guulaha ay dhinacyadu ka gaarayeen furumaha dagaalka. Dhacdooyinkaas oo ay ugu mudan yihiin: